De Duitse filmmaker, schrijver en LGBTQ+-activist Rosa von Praunheim is op 17 december 2025 op 83-jarige leeftijd overleden. Met zijn dood verliest Europa een van zijn meest uitgesproken kunstenaars: iemand die kunst niet inzette om te sussen, maar om te schuren, te confronteren en verandering af te dwingen.
Van persoonlijke geschiedenis naar publieke strijd
Rosa von Praunheim werd op 25 november 1942 geboren als Holger Bernhard Bruno Mischwitzky in Riga. Zijn artiestennaam was een bewuste, politieke keuze: een herclaiming van de roze driehoek waarmee homoseksuelen in nazi-concentratiekampen werden gestigmatiseerd. Die radicale omkering van schaamte naar zichtbaarheid vormde de kern van zijn werk en denken.
De film die alles veranderde
In 1971 bracht von Praunheim Nicht der Homosexuelle ist pervers, sondern die Situation, in der er lebt uit. De film veroorzaakte controverse, leidde tot verbod en verontwaardiging, maar markeerde ook het begin van een nieuwe fase in de Duitse homobeweging. Het was cinema als politieke daad — compromisloos en ongekend direct.
Een compromisloze filmografie
In meer dan vijftig jaar maakte von Praunheim meer dan 150 films. Zijn oeuvre is veelzijdig, maar altijd herkenbaar: rauw, ironisch, soms bewust ongemakkelijk. Schoonheid interesseerde hem minder dan waarheid. Hij doorbrak conventies, ondermijnde burgerlijke normen en weigerde zijn verhalen te polijsten voor een breder publiek.
Activisme in tijden van crisis
Tijdens de aidsepidemie in de jaren tachtig was von Praunheim een van de weinigen die publiekelijk sprak over angst, sterfelijkheid en verantwoordelijkheid binnen de homogemeenschap. Zijn openheid leverde kritiek op, maar hij bleef overtuigd dat zwijgen dodelijker was dan confrontatie. Voor hem was zichtbaarheid geen keuze, maar een plicht.
Liefde als laatste hoofdstuk
In de laatste fase van zijn leven kreeg het persoonlijke een bijzondere plaats. Enkele dagen voor zijn overlijden trouwde von Praunheim met zijn langjarige partner. Het moment vormde een intiem slotakkoord van een leven dat zich grotendeels in het publieke domein had afgespeeld, maar altijd ook werd gedragen door menselijke nabijheid.
Een nalatenschap die blijft schuren
Rosa von Praunheim laat een erfenis na die verder reikt dan film en kunst. Hij gaf vorm aan queer zichtbaarheid, inspireerde generaties makers en activisten, en bewees dat cultuur een motor van maatschappelijke verandering kan zijn. Zijn werk blijft prikkelen, irriteren en uitdagen — precies zoals hij het bedoeld zou hebben.
